ایدز از سه راه اصلی انتقال می یابد

1) انتقال جنسی که نتیجه آمیزش جنسی با فرد آلوده است که 79/6 درصد موارد جهانی را تشکیل می دهد..
2) انتقال خونی که حدود 12/1 درصد آن به استفاده مشترک از سرنگ و سر سوزن آلوده در معتادان تزریقی، حدود 3 درصد به تزریق خون و فرآورده های خونی آلوده و حدود 0/3 - 0/1 درصد نیز به فرورفتن ابزار نوک تیز و نافذ در پوست مربوط می شود.
3) انتقال از مادر به کودک و در مادران آلوده به ویروسی، انتقال بیماری به جنین یا نوزاد از طریق جفت و عبور از کانال زایمانی و هم چنین استفاده از شیر مادر آلوده صورت می گیرد. حدود 5 درصد موارد در جهان از این راه آلوده می شوند. انتقال داخل رحمی سبب افزایش خطر کم وزنی، زایمان زودرس و کوچکی نوزاد نسبت به سن حاملگی می شود. بررسیها نشان می دهد که 35 درصد انتقال عفونت در بارداری و به خصوص در ماه های آخر 65 درصد در حین زایمان صورت می گیرد. حدود 30 درصد شیرخوارانی که در دوران بارداری دچار عفونت می شوند در طی سال اول به ایدز مبتلا می شوند. نوزادان Preterm شانس بیشتری برای کسب HIV درحین زایمان دارند به ویژه اگر پارگی طولانی مدت پرده ها نیز وجود داشته باشد.
میزان انتقال عمودی ممکن است از طریق درمان با Zidovidine در طی حاملگی کاهش یابد. هیچ
مدرکی درست نیست که این درمان خطر جدی در جنین دارد اما احتمال ایجاد عوارض جانبی دراز مدت روی شیرخواران هنوز رد نشده است سایر اقدامات جهت پیشگیری از انتقال عمودی حین زایمان عبارتند از:
الف) اجتناب از قرار دادن الکترود روی سر جنین به منظور مانیتورینگ داخلی
ب) در صورت امکان خودداری از پاره کردن مصنوعی کیسه آمینوتیک و اپی زیوتومی
ج) آسپیراسیون روتین نوزاد

انتقال در دوران پس از زایمان:

در کشورهای پیشرفته که مرگ و میر وابسته به تغذیه نوزادان با شیر خشک تا حد زیادی پایین است، شاید بتوان به زنان HIV مثبت توصیه کرد که به نوزادان خود شیر ندهند، اما در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، این توصیه برای تمام زنان HIV مثبت مناسب نیست زیرا بسیاری از زنان هزینه خرید شیر خشک را ندارند.

عوارض مادری HIV / ایدز در دوران پس از زایمان:

در مادران مبتلا به عفونت HIV، شیوع سسپیس بعد از زایمان، ضایعات بزرگ کوندیلوما آکومی ناتا افزایش می یابد. زنان مبتلا به ایدز ممکن است دچار مشکلات روانی خاصی شوند که تشخیص افتراقی آن از سایکوز بعد زایمان یا عوارض مغزی ناشی از HIV مشکل است. زنان مبتلا بهHIV می توانند خطر انتقال HIV به فرزندانشان را از طریق راههای زیر بکاهند.
- مصرف داروهای ضد رتروویروس در زمان حاملگی (به جز 4- 3 ماه اول حاملگی).
- مصرف داروهای ضد رتروویروسی در هنگام زایمان و انتخاب زایمان سزارین
- درمان کوتاه مدت نوزاد متولد شده با داروهای ضد رتروویروسی
- عدم تغذیه با شیر مادر مبتلا به HIV
چنانچه یک زن آلوده به ویروس HIV باردار شود، 35 درصد احتمال انتقال ویروس به نوزاد و آلوده شدن کودک وجود دارد. هر ساله بیش از 700000 کودک از طریق والدین خود به ویروس، آلوده می شوند.

آزمایش ویروس ایدز در نوزادان:

بطور کلی زمانی که نوزاد متولد می شود پادتن های موجود در خون مادر مدتی در خون نوزاد باقی می ماند و تا 18 ماهگی خون کودک حاوی آنتی بادیهای HIV است سپس تا 18 ماهگی تشخیص ایدز در نوزادان امکان پذیر نیست.

مادر مبتلا بهHIV چگونه باید تصمیم گیری کند؟

توصیه شده است که مادران، نوزادان خود را فقط برای مدت شش ماه شیر دهند. (در کشورهای درحال توسعه) نوزادانی که به مدت شش ماه از مادر آلوده تغذیه می شوند، تنها به میزان یک سوم اطفالی که به مدت دو سال تغذیه می شوند در معرض خطر آلوده شدن به ویروس HIV قرار دارند. در طی این شش ماه نیز توصیه شده است که مادران تنها به سه ماه اول اعتماد کنند.
تشخیص، به منظور تشخیص آلودگی به ویروس ایدز، روش رایج بررسی وجود پادتن های ضد ویروسی در خون است که متأسفانه پیدایش آنها بین 12- 2 هفته (گاه تا 16 ماه) طول می کشد. در این فاصله می توان از روشهای اختصاصی تر برای جست و جوی آنتی ژن ویروسی یا حتی کشت آن استفاده کرد. در سازمان انتقال خون ایران، خونها و فرآورده های خونی با روش ELISA غربالگری شده در موارد مشکوک از تستهای اختصاصی مانند وسترن بلات استفاده می شود.

درمان:

متأسفانه تاکنون علاج قطعی برای این بیماری کشف نشده است. اولین داروی ضد ویروسی که در سال 1987 علیه این بیماری کشف شد آزیدویتمیدن (AZT) نام دارد که فقط پیدایش علائم ایدز را به تأخیر می اندازد و علاوه بر داشتن عوارض زیاد و مقاومت دارویی بعنوان درمان قطعی به کار نمی رود. از راههای درمانی رایج، درمان چهار دارویی است که شامل دو داروی ضد نسخه برداری معکوس، یک داروی ضد پروتئاز و یک داروی ضد جوانه زدن است. از این داروها می توان در پیشگیری از انتقال مادر به کودک و انتقال بیماری با فرورفتن اتفاقی سر سوزن به بدن (Needle Stick) و نیز در طولانی کردن دوره کمون بیماری و افزایش طول عمر بیمار استفاده کرد ولی درمان قطعی محسوب نمی شود. همچنین می توان برای عفونت های فرصت طلب و سرطانها، درمانهای لازم را به کار برد و یا از داروهای تقویت کننده سیستم ایمنی و یا مهارکننده سیستم ویروسی با مکانیسم های مختلف استفاده کرد.

وظایف پرسنل بهداشتی

مراقبان بهداشتی و ارائه کنندگان خدمات وظایف متعددی به دوش دارند. آنها باید در طی حاملگی قادر باشند که با زنان و همسران یا خانواده آنها در مورد تصمیم گیری به انجام دادن یا ندادن تست HIV مشاوره کنند. در صورت وجود تست مثبت مشاوره در مورد اقدامات احتمالی درمانی و پیشگیری انجام شود. در دوران پس از زایمان باید همراه با مادر در مورد تغذیه نوزاد و اینکه به چه کسانی باید اطلاع داد مادر HIV مثبت است تصمیم گیری کرد. بعلاوه پیگیری و راهنماییهای بعدی به ویژه در زمینه مسائل تنظیم خانواده و استفاده از روشهای سد کننده الزامی است.
هر بیمارستان یا زایشگاهی باید برای پیشگیری از ابتلای پرسنل و دیگران، اقدامات ضروری را بویژه در طی زایمان انجام دهد و اگر شک زیادی به آلودگی وجود داشته باشد در صورت امکان با داروهای ضد رتروویروس مدنظر قرار گیرد.
منبع:نشریه پیام پزشک، شماره 53